Marchew

MARCHEW

PRZY OPRACOWYWANIU POSZCZEGÓLNYCH JEDNOSTEK CHOROBOWYCH KORZYSTANO Z NASTĘPUJĄCYCH POZYCJI LITERATURY:

1. Choroby i szkodniki warzyw; J.Robak, K. Wiech; Kraków 1998 r.
2. Atlas chorób i szkodników roślin warzywnych; A. Studziński, F. Kagan, Z. Sosna; Warszawa 1981 r.
3. Uprawa marchwi; W. Sady, J. Robak, K. Wiech; Kraków 2000 r.
4. Ochrona marchwi przed szkodnikami glebowymi; J. Szwejda, Skierniewice 1996

——————————

CHOROBY

——————————

MĄCZNIAK PRAWDZIWY BALDASZKOWATYCH

Objawy:

Choroba grzybowa, występująca głównie w końcowej fazie wzrostu roślin i nie wywołująca większych strat w plonie korzeni. Liście (głównie ich górna strona) i ogonki liściowe pokryte są białym, mączystym nalotem.

Profilaktyka i zwalczanie:

• Roślin baldaszkowatych nie należy uprawiać częściej niż co 3-4 lata na tym samym stanowisku.
• Unikać przenawożenia azotem.
• W rejonach silnego występowania choroby opryskiwać rośliny po zauważeniu pierwszych objawów zgodnie z zaleceniami

————————————

CHWOŚCIK MARCHWI ( Cercospora carotae )

Objawy:

Na brzegach liści pojawiają się okrągłe plamy z białym lub rudawobrązowym środkiem. Na ogonkach liściowych plamy są wydłużone. Podczas wilgotnej pogody plamy powiększają się, a liście brązowieją i zasychają. Grzyb poraża zwykle tylko najstarsze liście. Warunki rozwoju i infekcji:

Warunki rozwoju infekcji:

W okresie wegetacji rozprzestrzenia się za pomocą zarodników przenoszonych przez wiatr. Grzyb ma małe wymagania cieplne, a ilość infekcji zależy od częstych opadów.

 Profilaktyka i zwalczanie:

• W przypadku tej choroby grzybowej ważne jest głębokie przyoranie resztek pożniwnych, stosowanie izolacji przestrzennej od zeszłorocznych plantacji marchwi i plantacji nasiennych, prawidłowe nawożenie i zmianowanie.
• Unikać przenawożenia azotem. W razie potrzeby wykonać oprysk zgodnie z zaleceniami.
• Grzyb może występować jednocześnie z alternariozą na tych samych roślinach.

—————————————

ALTERNARIA  NACI  I CZARNA ZGNILIZNA KORZENI (Alternaria dauci i Alternari radicina)

Objawy:

Obydwa gatunki grzybów wywołują bardzo podobne objawy, trudne do rozróżnienia w praktyce. W okresie wschodów są głównymi sprawcami zgorzeli siewek. W trakcie wegetacji, atakują w pierwszej kolejności najstarsze liście i ogonki liściowe, tworząc drobne brązowo-czarne plamki, z czasem zlewające się. W skrajnych przypadkach może dojść do przedwczesnego, całkowitego zaschnięcia naci. W czasie przechowywania korzeni w górnej ich części tworzą się brunatno-czarne, wgłębione, suche plamy.

Warunki rozwoju infekcji:

Głównym źródłem choroby są zainfekowane nasiona, oraz resztki pożniwne z wcześniejszych lat. Rozwojowi tych grzybów sprzyja wysoka temperatura (20-30 ^oC) i umiarkowana wilgotność powietrza. W czasie wegetacji zarodniki rozprzestrzeniają się a wiatrem, wodą oraz na sprzęcie mechanicznym.

Profilaktyka i zwalczanie:

• nie zakładać plantacji na terenach podmokłych
• przestrzegać 3-4 letniej przerwy w uprawie marchwi
• nasiona zaprawiać kompleksowo fungicydami
• latem nie deszczować zbyt często, bardziej wskazane są większe dawki wody, lecz rzadziej
• w razie zagrożenia chorobą wykonać profilaktyczny oprysk na początku sierpnia środkiem zgodnym z zaleceniami
• z chwilą pojawienia się pierwszych objawów na najstarszych liściach, należy systematycznie chronić plantację, wykonując opryski zgodnie z zaleceniami.

—————————————-

RIZOKTONIOZA MARCHWI  (Rizoctonia)

Objawy:

U siewek powoduje zgorzele, a porażając rośliny w późniejszym okresie i w czasie przechowywania korzeni tworzy tzw. ospowatość korzeni. W górnej ich części pojawiają się początkowo ciemnobrązowe, z czasem czerniejące plamy. Tkanka w obrębie przebarwień obumiera, tworząc gnijące zagłębienia. Silnie porażone rośliny więdną i zamierają.

Warunki rozwoju i infekcji

Jest to grzyb odglebowy atakujący rośliny uprawiane na glebach lekkich, o odczynie kwaśnym. Patogen rozwija się w temperaturze 18-22 ^oC. W temperaturze powyżej 25 ^oC do infekcji dochodzi sporadycznie. Profilaktyka i zwalczanie:

Profilaktyka i zwalczanie:

• Nie należy uprawiać marchwi po warzywach korzeniowych i ziemniakach, oraz przestrzegać 3-4 letniej przerwy w uprawie na tym samym polu.

—————————————

PARCH ZWYKŁY ( Streptomyces scabies)

Objawy:

Jest to dość rzadko występująca w Polsce choroba wywoływana przez bakterie zasiedlające glebę. Patogen ten poraża przede wszystkim ziemniaki, buraki i warzywa korzeniowe uprawiane najczęściej w monokulturze na glebach o odczynie obojętnym lub zasadowym. Bakterie wnikają do korzeni marchwi poprzez przetchlinki i wszelkiego rodzaju uszkodzenia mechaniczne.

Warunki rozwoju i infekcji:

Głównym źródłem zakażenia jest zainfekowana gleba, a także obornik pochodzący spod zwierząt karmionych liśćmi porażonych roślin. Rozwojowi bakterii sprzyja również nadmierne nawożenie azotem, oraz niedostateczna ilość wody w podłożu. Korzenie roślin porażonych we wczesnej fazie wzrostu ulegają najczęściej przewężeniu w miejscu infekcji, natomiast w późniejszej fazie pokrywają się strupowatymi, brunatnymi skorkowaceniami.

Profilaktyka i zwalczanie:

• Należy przestrzegać zasad prawidłowego zmianowania, oraz uwzględniać w nim takie rośliny jak kukurydzę, zboża, cebulę i ogórki.
• Utrzymywać pH gleby na odpowiednim poziomie.

————————————-

MOKRA ZGNILIZNA KORZENI ( Erwinia carotovora)

Objawy:

Już w polu na korzeniach pojawiają się drobne, zapadające się plamki, które szybko się powiększają, obejmując cały korzeń. Tkanka w obrębie plam mięknie, gnije i przekształca się w śluzowatą, cuchnącą, żółtawą masę.

Warunki rozwoju i infekcji:

Chorobę wywołują bakterie zimujące w resztkach pożniwnych. Wnikają do tkanki korzeni najczęściej przez uszkodzenia mechaniczne. Rozwojowi bakterii sprzyja wysoka temperatura i duża wilgotność w kopcach i przechowalniach.

Profilaktyka i zwalczanie:

• Dezynfekcja przechowalni przed załadowaniem marchwi.
• Przerwa 3-4 letnia w uprawie marchwi, szczególnie wtedy, gdy wystąpiły objawy mokrej zgnilizny.

————————————–

BAKTERYJNA  PLAMISTOŚĆ ( Xanthomonas campestris pv.carotae)

Objawy:

Początkowo tylko na powierzchni liści powstają nieregularne brązowo-brunatne plamy otoczone wodnistą obwódką. W późniejszym etapie choroby, zasychają całe liście, a następnie ogonki liściowe.

Warunki rozwoju i infekcji:

Rozwojowi choroby sprzyja ciepła (25-30 ^oC) i deszczowa pogoda. Bakterie wnikają z wodą do rośliny głównie poprzez aparaty szparkowe na liściach. By zatem doszło do zakażenia niezbędne jest zwilżenie liści.

Profilaktyka i zwalczanie:

• Jak w przypadku wszystkich patogenów, należy przestrzegać przerwy w uprawie marchwi na tym samym polu.
• Po zauważeniu pierwszych objawów bakteriozy należy wykonać oprysk zgodnie z zaleceniami.

———————————-

SZKODNIKI

———————————-

POŁYŚNICA MARCHWIANKA (Psila rosae)

Morfologia i rozwój

Muchówka z rodziny połyśnicowatych. Postać dorosła jest błyszczącą muchą o długości 5 mm, z ostro zakończonym odwłokiem, oraz rdzawo-żółtą głową, czułkami i odnóżami. Występuje w naszym klimacie w dwóch, rzadko w trzech pokoleniach w ciągu roku. Szkodnik ten zimuje w stadium bobówki, którą opuszcza w maju, dlatego ważne jest by usytuować plantację z dala od ubiegłorocznych upraw marchwi, pietruszki, selera i pasternaku, będących roślinami żywicielskimi dla tego owada. Samice składają jaja w sąsiedztwie roślin lub u nasady naci. Owad dorosły, żywi się nektarem, należy zatem usuwać wszelkie kwitnące chwasty w okolicy plantacji marchwi. Cieniolubna muchówka unika pól wystawionych na działanie wiatru, pozbawionych wokół krzewów i większej roślinności. Zaobserwowano, że deszczowanie plantacji zwiększa stopień porażenia korzeni przez tego szkodnika. Larwa (jasnożółta z połyskiem, walcowata, długości 5-8 mm) pierwszego pokolenia może całkowicie zniszczyć kilka młodych roślin w stadium jednego liścia właściwego. Jej rozwój trwa przeciętnie 3-4 tygodnie. Muchówki drugiego pokolenia pojawiają się zwykle na przełomie lipca i sierpnia. Larwy drugiego pokolenia żerują w korzeniu, drążąc płytkie korytarze wypełnione rdzawymi, półpłynnymi odchodami.

Obraz uszkodzeń

• więdnięcie młodych roślin, z widocznym poczernieniem w dolnej części korzenia
• płytkie, ciemne korytarze, pod powierzchnią skórki korzenia, wypełnione rdzawymi, półpłynnymi odchodami  

Profilaktyka i zwalczanie:

• Należy wysiewać nasiona kompleksowo zaprawiane według aktualnych programów ochrony roślin, co chroni młode rośliny przed pierwszym pokoleniem połyśnicy marchwianki.
• Ważne jest wykonanie głębokiej orki zimowej i przestrzeganie co najmniej trzy letniej przerwy w uprawie marchwi.
• Nie powinno się wysiewać baldaszkowatych wcześniej niż w trzecim roku po oborniku, gdyż zapach świeżego nawozu wabi dorosłe owady.
• Skuteczne zwalczanie chemiczne drugiego pokolenia połyśnicy można osiągnąć stosując sygnalizację. W tym celu ustawia się 4 żółte tablice lepowe (o rozmiarach 20×20 cm), po jednej na każdym brzegu pola. Progiem zagrożenia jest odłowienie od 1 do 3 muchówek przez 3 kolejne dni dla pierwszego pokolenia, natomiast drugiego pokolenia 0,75 do 1 muchówki (są to średnie wartości z 4 tablic). Błędna identyfikacja szkodnika na tablicach może być przyczyną nieskutecznej ochrony, z uwagi na wykonanie zabiegu w nieodpowiednim terminie. Do opryskiwania plantacji przeciwko drugiemu pokoleniu połyśnicy można zastosować

————————————–

BAWEŁNICA TOPOLOWO-MARCHWIANA (Pemphigus phenax)

Morfologia i rozwój

Bawełnica topolowo marchwiana jest mszycą koloru jasnożółtego o długości 3 mm. Jest gatunkiem dwudomowym. Wiosną rozwija się na topolach, wydając od 3 do 6 pokoleń. W wyniku żerowania larw na liściach topoli powstają gruszkowate wyrośla tzw. galasy. Od czerwca uskrzydlone osobniki przelatują na plantacje marchwi, dając początek bezskrzydłym 6 do 9 pokoleniom żerującym na podziemnych częściach korzeni. Szkodnik ten wysysa soki z nasady bocznych korzonków wyrastających z korzenia palowego. Przy braku widocznych uszkodzeń, następuje zahamowanie wzrostu korzenia i spadek plonu. Największa szkodliwość bawełnicy przypada na sierpnień i wrzesień, kiedy przyrost masy korzeni jest największy. Jesienią we wrześniu lub październiku pojawiają się uskrzydlone osobniki, które przelatują z powrotem na topole, gdzie zimują pod korą, w stadium jaja.

 Obraz uszkodzeń:

• późnym latem i jesienią, na korzeniach widoczne są kolonie mszyc przykryte białą, watowatą woskowiną
• spadek plonów nawet do 60% na glebach zwięzłych

Profilaktyka i zwalczanie:

• Plantację należy zakładać z dala od skupisk topól.
• W razie silnego opanowania marchwi przez szkodnika, powinno się przyspieszyć termin zbioru korzeni.
• Zaprawy nasienne nie zabezpieczają przed bawełnicą, dlatego zaleca się opryski zgodnie z zaleceniami.

————————————–

ROLNICE  (Agrotis segetum, Agrotis ypsilon, Agrotis exclamationis, Agrotis c-nigrum)

Morfologia i rozwój:

Rolnice to nocne motyle należące do polifagów tzn. mogą żerować na wielu gatunkach roślin. Charakterystyczną cechą wszystkich rolnic jest zwijanie się gąsienic w “kłębuszek” w czasie spoczynku lub w razie zaniepokojenia. Zimują dorosłe gąsienice w glebie na głębokości 10-20 cm. Zaczynają żerować wiosną, gdy temperatura przekracza 10^oC. W drugiej połowie maja, w miejscu żerowania budują sobie jamki, w których się przepoczwarzają. Okres ten może trwać od 10 do 40 dni. Motyle pojawiają się pod koniec maja lub na początku czerwca. Samice składają jaja w ilości od 400 do 2000 na dolnych liściach lub wprost do ziemi. Późnym latem, do pierwszych przymrozków można również zaobserwować szkody wyrządzane przez rolnice. W Polsce u większości gatunków rolnic rozwija się tylko jedno pokolenie, wyjątkowo dwa .

Obraz uszkodzeń:

• gąsienice uszkadzają nadziemne i podziemne części roślin, często wciągając ich fragmenty do swoich podziemnych kryjówek
• młode osobniki mogą wchodzić na rośliny i uszkadzać liście
• głębsze lub płytsze dziury, wygryzane w korzeniach
• kompletnie zniszczone wschody i młode rośliny – powstawanie tzw. “łysin”

Profilaktyka i zwalczanie:

• Pole przeznaczone pod uprawę marchwi należy wcześniej zlustrować pod względem obecności rolnic. Nagromadzenie tych szkodników występuje przede wszystkim po wieloletnich uprawach roślin motylkowych, po łąkach i po pastwiskach.
• Najważniejszym zabiegiem ograniczającym występowanie rolnic jest podorywka wykonana bezpośrednio po zbiorze roślin, oraz głęboka orka jesienna.
• Zaorywanie nieużytków, oraz ugorów w znacznym stopniu zmniejsza populację tego szkodnika. Najskuteczniejszą jednak metodą zwalczania rolnic jest stosowanie insektycydów granulowanych, bezpośrednio po zbiorze roślin, przed siewem. Granulat po rozsypaniu należy zmieszać z ziemią do głębokości 6-10 cm. Temperatura ziemi nie może być niższa niż 15 ^oC, w niższych temperaturach gąsienice przechodzą w stan spoczynku i zabieg jest nieskuteczny.
• W razie stwierdzenia uszkodzeń na roślinach spowodowanych żerowaniem rolnic należy zastosować oprysk interwencyjny. Oprysk powinno się wykonywać w godzinach wieczornych.

————————————-

MSZYCA GŁOGOWO-MARCHWIANA ( Disaphis crataegi)

Morfologia i rozwój:

Zimują jaja na korze pędów głogu. Samice oraz larwy żerują początkowo na dolnej stronie liści, tworząc na ich powierzchni karminoczerwone wybrzuszenia. W połowie maja uskrzydlone samice przelatują na marchew, gdzie w zależności od warunków pogodowych, rozwija się 3-9 pokoleń. W suche lata rozwijają się tylko 3 pokolenia mszycy.

Obraz uszkodzeń:

Kolonie mszyc osiedlają się u nasady liści marchwi. Pokryte są szarą, woskową wydzieliną.

Profilaktyka i zwalczanie:

• Zwalczanie najczęściej nie jest konieczne. Mszyca ta jest na ogół skutecznie niszczona przy okazji zabiegów przeciwko bawełnicy topolowo-marchwianej.

————————————-

GOLANICA ZIELONKA (Trioza apicalis)

Morfologia i rozwój:

Jest to niewielki, żółtozielony pluskwiak długości około 3 mm, o daszkowatych ułożonych skrzydłach. Larwy są bezskrzydłe, płaskie, żółte z wyraźnym owłosieniem brzeżnej części ciała. Pozostają przytwierdzone nieruchomo do powierzchni liści. Zimują dorosłe owady na marchwi pozostawionej w polu lub innych gatunkach roślin. Okres składania jaj trwa u tego gatunku od maja do sierpnia. Jedno pokolenie rozwija się przez około 4 tygodnie.

Obraz uszkodzeń:

Zarówno larwy, jak i postacie dorosłe żerujące na liściach powodują ich skędzierzawienie. Uszkodzone rośliny zachowują przez cały okres wegetacji zieloną barwę, ale ich rozwój może ulec zahamowaniu.

Profilaktyka i zwalczanie:

• Po zauważeniu pierwszych uszkodzonych liści należy przeprowadzić zabieg zgodnie z zaleceniami

—————————————

GUZAK PÓŁNOCNY (Meloidogyne hapla)

Morfologia i rozwój:

Nicień, występujący na glebach lekkich i organicznych. Zimują jaja w wyroślach na korzeniach lub galaretowatych woreczkach w glebie. Wiosną larwy wchodzą do gleby i wnikają do korzeni. Straty plonu z plantacji silnie porażonych mogą sięgać 50%.

Obraz uszkodzeń:

Zaatakowane rośliny słabo rosną, wytwarzają liczne korzenie boczne oraz wyrośla różnego kształtu i wielkości (od 1,5-3 mm), z których wyrastają drobne korzonki. Wyrośla znajdują się na cienkich, bocznych korzeniach, które zostają w glebie gdy marchew wyrwiemy.

Profilaktyka i zwalczanie:

• Na polach zasiedlonych przez guzaka zaleca się uprawę roślin jednoliściennych (zboża, kukurydza).
• Zwykle dwuletnia przerwa w uprawie roślin żywicielskich wystarcza, by populacja tego szkodnika spadła do poziomu nie zagrażającemu uprawom marchwi. Stosowanie metod chemicznych jest ekonomicznie nieuzasadnione

——–