Szczypiorek

SZCZYPIOREK

Wartość biologiczna i energetyczna

Użytkową częścią szczypiorku są liście, których wartość biologiczna jest stosunkowo wysoka. W 100 g świeżej masy znajduje się około 80 mg witaminy C, 26 mg karotenu, oraz 16 mg olejków eterycznych zawierających siarkę.

Wartość energetyczna 100 g świeżej masy wynosi 267,9 dżuli. Liście szczypiorku są bogatym źródłem soli mineralnych. Zawierają one znaczne ilości soli potasu, wapnia, sodu, fosforu i magnezu. Liście szczypiorku są używane jako apetyczna przyprawa do zup, sałatek, kanapek. W wielu krajach przechowuje się go w stanie zamrożonym.

Wymagania klimatyczne i glebowe

Szczypiorek ma małe wymagania klimatyczne jest wytrzymały na niskie temperatury i może zimować bez przykrycia. Szybko rośnie w temperaturze powyżej 15^oC, lecz najsilniejszy przyrost zielonej masy następuje w temperaturze 20-30^oC. W takiej temperaturze należy pędzić szczypiorek w szklarni. Rośliny rosną dobrze w miejscach lekko zacienionych, lecz tworzą największe i najsilniejsze kępki w pełnym świetle. Dlatego przy produkcji materiału do pędzenia należy uprawiać szczypiorek w miejscach dobrze nasłonecznionych. Można także pędzić szczypiorek pod stołami w szklarni, ale w takich warunkach jest on gorzej zabarwiony, może nawet zżółknąć. Szczypiorek wymaga umiarkowanej wilgotności podłoża i wilgotności powietrza-70-75%. Dobrze znosi susze, lecz wówczas jest mniej soczysty w smaku. Rośnie dobrze na każdej żyznej i dostatecznie wilgotnej glebie. Najlepiej odpowiadają mu gleby piaszczysto-gliniaste o dużej zawartości próchnicy. Jak każda roślina trwała, uprawiany jest poza zmianowaniem, wymaga jednak pola wolnego od chwastów, a zwłaszcza od perzu, który przerasta kępki i jest trudny do zwalczania w czasie wegetacji.

Nawożenie

Warunkiem uzyskania wysokiego plonu zielonej masy i silnych kępek jako materiału do pędzenia, jest intensywne nawożenie szczypiorku. Szczypiorek korzystnie reaguje na nawożenie organiczne, przed założeniem plantacji stosuje sięwięc 20-30 t obornika na 1 ha. Roślina ta ma wysokie wymagania co do azotu i potasu, a średnie co do fosforu. Jeżeli celem uprawy jest uzyskanie silnych kępek do pędzenia, można zalecić na l ha:

100-150 kg N, 60 kg P₂O₅ i 130 kg K₂0.

Szczypiorek ma największe z wszystkich warzyw cebulowych wymagania co do wapnia. Odczyn gleby powinien być obojętny (pH – 6,6-7,2) a jeżeli pH spada poniżej 6,0 – należy glebę wapnować.

Siew

Nasiona wysiewa się do gruntu w końcu marca lub na początku kwietnia w ilości 5-6 kg/ha. Taka ilość wysiewu zapewni w dobrych warunkach uzyskanie materiału do pędzenia już porocznej uprawie. Stosowana jest uprawa pasowa: odległości między rzędami wynoszą 27 cm, a co 4 rzędy pozostawia się przejście szerokości 50 cm.

Zabiegi pielęgnacyjne

Zabiegi pielęgnacyjne polegają na dokładnym odchwaszczaniu i spulchnianiu międzyrzędzi. Szczególnie ważne jest niedopuszczenie do zaperzenia plantacji. Ponadto w okresie wegetacji przycina się pędy kwiatostanowe, aby nie dopuścić do kwitnienia. Bardzo ważnym zabiegiem jest nawadnianie roślin. Zabieg ten jest konieczny przy jednorocznej uprawie szczypiorku do pędzenia. Należy go przeprowadzać w okresie tworzenia się pączków na kłączach, co następuje w końcu czerwca i w lipcu. Jednorazowa dawka podlewania powinna wynosić 20 mm.

Zbiór

Zbiór szczypiorku uprawianego w gruncie rozpoczyna się w drugim roku uprawy. Polega on na ścinaniu liści nożem tuż przy powierzchni ziemi. Z 1 m² można uzyskać około 3 kg szczypiorku. Po zbiorze liście szybko odrastają i uzyskuje się następny plon po mniej więcej 4 tygodniach. Szczypiorek może być zbierany przez cale lato. Po 3-4 latach uprawy plantację należy zlikwidować, ponieważ plon jest znacznie niższy.

Pędzenie szczypiorku

Do pędzenia szczypiorku używa się silnych dwuletnich lub jednorocznych kępek, z których w okresie wegetacji w polu nie ścięto liści. Ze względu na niższy koszt uprawy coraz częściej przechodzi się na kępki roczne. Najwyższej jakości kępki uzyskuje się stosując wysokie nawożenie azotem i nawadnianie w okresie tworzenia się pączków na kłączu, tj. od połowy czerwca do końca lipca. Minimalna średnica kępki, przydatnej do pędzenia, powinna wynosić 8 cm. Przeznaczone do pędzenia kępki wyoruje siępo jesiennych przymrozkach, nieco przesusza, a następnie oczyszcza z zaschniętych liści. Przemrożenie szczypiorku w polu ułatwia oczyszczanie kępek i zmniejsza pracochłonność tego zabiegu. Oczyszczone kępki umieszcza się w pomieszczeniu i zabezpiecza przed mrozami. W pomieszczeniu tym pozostają aż do rozpoczęcia pędzenia. Szczypiorek może być pędzony od października do lutego. Przy wczesnym pędzeniu szczypiorku w październiku lub listopadzie należy przerwać jego okres spoczynku. Szczypiorek kończy okres spoczynku w połowie grudnia i od tego okresu można go pędzić bez zabiegów przerywania spoczynku. Zabieg przerwania okresu spoczynku polega na moczeniu kępek szczypiorku w wodzie o temperaturze 35-40^oC przez 12-16 godzin. Zamiast ciepłej kąpieli można przerwać spoczynek szczypiorku przez traktowanie kępek suchym powietrzem o temperaturze 33-36^oC przez 2-3 doby, utrzymując wilgotność powietrza 80%. Moczenie kępek w wodzie jest bezpieczniejsze od traktowania ciepłym powietrzem. Bezpośrednio po zabiegu umieszcza się kępki w skrzynkach. Pędzenie w skrzynkach ma największe zastosowanie, ponieważ ułatwia prowadzenie zabiegów pielęgnacyjnych i zbiorów. W jednej skrzynce układa się ściśle obok siebie 40-50 kępek szczypiorku z ziemią, co odpowiada 250 sztukom na 1 m². Na dnie skrzynki nie umieszcza się ziemi, ponieważ bryła korzeniowa pozostała powyoraniu kępek jest wystarczająca do pędzenia. Wypełnione skrzynki ustawia się pojedynczą warstwą na gruncie szklarni. Kępek nie przykrywa się ziemią, ponieważ doświadczenia wykazały, że przykrycie ich 1-2-centymetrową warstwą ziemi nie zwiększa plonu. Zapotrzebowanie pola dla wyprodukowania kępek do pędzenia na powierzchni 1000 m² szklarni wynosi 1 ha. Plon z 1 m² szczypiorku pędzonego wynosi około 6 kg. Długość okresu pędzenia zależy od temperatury pomieszczenia. Zasadą w czasie pędzenia jest utrzymywanie w pierwszych 2 tygodniach temperatury 22-24^oC, co sprzyja szybkiemu wznowieniu wegetacji, a następnie obniżenie jej do 14-16^oC co daje jędrne liście. W ostatnich 2 tygodniach pędzenia należy zapewnić roślinom dobry dostęp do światła co wpływa na dobre zabarwienie liści i ich należytą jędrność. Wilgotność powietrza powinna wynosić 70-75%. Nie powinna ona przekraczać 80%, ponieważ zbyt wysoka wilgotność wpływa na wzrost porażenia roślin przez choroby, a ponadto szczypiorek pędzony w nadmiernej wilgotności szybko więdnie po ścięciu. Szczypiorek tworzy liście w czasie pędzenia kosztem składników zapasowych zmagazynowanych w kępkach, dlatego nie wymaga on nawożenia mineralnego. Nawożenie w tym okresie jest wręcz niedopuszczalne gdyż, zwiększa w liściach zawartość szkodliwych dla zdrowia azotanów. Szczypiorek w czasie pędzenia zużywa dużych ilości wody. Przeciętne zużycie wody w ciągu tygodnia wynosi 20 dcm³/m² czyli 80 dcm³ w ciągu 4 tygodni pędzenia. Zbiór szczypiorku jest jednorazowy. Po zbiorze kępki wyrzuca się. Pozostawienie ich dla uzyskania drugiego lub nawet trzeciego zbioru jest niecelowe, ponieważ plon jest niższy i niższej jakości. Jednym z czynników obniżających jakość szczypiorku są resztki zaschniętych liści z poprzedniego zbioru.

Przyspieszanie w polu pod folią

Od wczesnej wiosny można przyspieszać szczypiorek w polu pod osłonami z folii. Szczypiorek do przyspieszania należy uprawiać na zagonach szerokości l,2-2,5 m, zależnie od szerokości powłoki foliowej. Używając folii szerokości 2 m, robi się zagony szerokości 1,2 m, a stosując folię szerokości 4 m – zagony szerokości 2,5 m. Plantacja powinna być utrzymana w czystości, ponieważ pod folią istnieją korzystne warunki dla rozwoju chwastów, a odchwaszczanie pod niskimi tunelami jest bardzo trudne. Osłony ustawia się po rozmarznięciu gleby, w lutym lub marcu. Na mniejszych powierzchniach możliwe jest zabezpieczenie gleby przed silniejszym zamarznięciem przez okrycie na jesieni łętami, słomą lub innymi materiałami. Na większych można użyć włókniny. Zabiegi pielęgnacyjne w czasie przyspieszania polegają na wietrzeniu i ewentualnym podlewaniu. Osłony z folii przyspieszają zbiór o 1-3 tygodnie. Plon z 1 m² wynosi 1-4 kg, zależnie od wieku plantacji i intensywności jej eksploatacji w roku poprzednim.